Το διάστημα είναι αληθινό. Οι δορυφόροι λειτουργούν. Οι τηλεπικοινωνίες βασίζονται σε διαστημικές υποδομές. Η Γη δεν είναι επίπεδη. Όμως ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται το διάστημα στο ευρύ κοινό είναι, σε μεγάλο βαθμό, ένα κατασκευασμένο αφήγημα. Και αυτό το αφήγημα δεν εξυπηρετεί την επιστήμη. Εξυπηρετεί την εξουσία.
Από την εποχή της σεληνιακής αποστολής του 1969 μέχρι τις αποστολές τύπου Blue Origin του Τζεφ Μπέζος, το διάστημα έχει μετατραπεί από επιστημονικός στόχος σε σκηνή πολιτικού και επικοινωνιακού θεάματος. Δεν έχει σημασία τι έγινε. Σημασία έχει τι φάνηκε ότι έγινε. Η πρώτη προσσελήνωση αποτέλεσε τη μεγαλύτερη στιγμή της NASA, αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα παραδείγματα ελέγχου εικόνας. Ολόκληρα τμήματα του υλικού τραβήχτηκαν στη Γη. Το κοινό δεν είδε «ζωντανά» την ιστορία, αλλά μία προσεκτικά επιλεγμένη αφήγηση με φόντο το διαστημικό μεγαλείο των ΗΠΑ.
Η τεχνολογία υπηρετεί όχι την αλήθεια, αλλά την αφήγηση
Πιο πρόσφατα, η ιδιωτικοποίηση του «διαστημικού ονείρου» από εταιρείες όπως η SpaceX και η Blue Origin έχει δημιουργήσει αποστολές-προϊόντα. Το παράδειγμα της αποστολής με τη γυναίκα του Τζεφ Μπέζος και άλλες επώνυμες γυναίκες που πέταξαν στο διάστημα είναι χαρακτηριστικό. Ένα media event 10 λεπτών, που δεν έφτασε ποτέ σε τροχιά, χωρίς ανεξάρτητη καταγραφή, αλλά με ολόκληρο διαφημιστικό αφήγημα, σαν να κατακτήθηκε ο Άρης.
Το διάστημα, λοιπόν, είναι αληθινό. Αλλά ο τρόπος που προβάλλεται είναι σκηνοθετημένος. Όχι για την επιστήμη, αλλά για τη δημόσια εικόνα. Όχι για να μάθουμε, αλλά για να υποταχθούμε σε ένα αφήγημα προόδου και ισχύος. Το κοινό δεν έχει πρόσβαση στην αλήθεια. Δεν μπορεί να δει με τα μάτια του τι συνέβη. Βλέπει μόνο ό,τι του δείχνουν. Και αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη ψέμα — αλλά σίγουρα δεν είναι όλη η αλήθεια. Το διάστημα είναι η νέα σκηνή του θεάτρου της εξουσίας. Εκεί όπου η εικόνα προηγείται του γεγονότος. Εκεί όπου η τεχνολογία υπηρετεί όχι την αλήθεια, αλλά την αφήγηση. Εκεί όπου δεν μετράει πού φτάσαμε – αλλά πώς παρουσιάστηκε ότι φτάσαμε εκεί.
Και όσο αυτό δεν το αναγνωρίζουμε, θα συνεχίσουμε να θαυμάζουμε πυραύλους χωρίς προορισμό. Και ήρωες χωρίς αποστολή.
